Dać po łapach niewidzialnej ręce rynku, czyli „Misterioso” Dahla

Kto stoi za Kryzysem? Bez względu na to, jakiej spiskowej teorii kibicujemy, zgodzimy się na jedno – Kryzys jest efektem złych, podstępnych, skażonych chciwością decyzji ludzi sterujących ruchem pieniądza.

Co mogą zrobić zwykli ludzie? Mrówki oszczędzające na lokatach, nieszczęśnicy związani kredytami? Nic. Nawet ruchy obywatelskie mogą co najwyżej głośno protestować, tupać nogą i powiesić kilka transparentów, a i tak nic się nie zmieni. Pieniądz, jego siła, wszechobecne sfery biznesowe mające wpływy na każdym szczeblu państwa istnieją niejako ponad prawem.

Szwedzki pisarz kryminałów Arne Dahl pokazuje, co dzieje się, gdy jedna z mrówek postanawia rzucić wyzwanie Systemowi i na własną rękę wymierza sprawiedliwość. Giną, metodycznie eliminowani, ważni dla szwedzkiej gospodarki biznesmeni. Każdy we własnym domu, z dwiema dziurami w głowie. Specjalnie powołana do życia grupa policjantów stara się zapobiec kolejnym zbrodniom.

„Misterioso” daje się czytać jako ponury moralitet, w którym role Złych i Dobrych narysowano grubymi wyraźnymi kreskami. Za każdym niemal razem bogaci i wpływowi są zboczeńcami, okrutnikami, oszustami, pozbawionymi skrupułów moralnymi wrakami. (Cóż, zgadza się to po części z moją wizją świata…) Dobrzy natomiast to ci egzystujący na niższych szczeblach hierarchii społecznej – szeregowi pracownicy, emigranci, ludzkie odpady budzące najczęściej współczucie etc.

Nie sposób nie zauważyć wyraźnie lewicującego odchylenia Dahla, ale kto wie? być może ma on na swój sposób rację – na szczytach społeczeństwa uwiła sobie gniazdo Elita, nietykalna kasta, której nijak nie dotyka prawo, sprawiedliwość, kara… Elita nie odpowiada za swoje czyny, które odbijają się ponurym echem na życiu przeciętnych obywateli.

„Misterioso” w brutalny sposób, raz za sprawą samego zbrodniarza, innym razem za sprawą równie „mocnych” policjantów wygrzebujących na światło dzienne grzechy finansistów, rozprawia się z Elitą. Nikt się z nikim nie pięści. W ruch idą pięści, głowa, którą jeden ze śledczych notorycznie rozbija łuki brwiowe przesłuchiwanym.

Nie ma zmiłuj.

Zło ukryte za fasadą mechanizmów społecznych, manewrów anonimowych sił gospodarki, musi zostać skarcone.

Główni bohaterowie, policjanci zebrani w „Drużynie A”, też stanowią kapitalnie dobraną talię samych asów – każda z postaci żyje w cieniu swoich traum, obaw, katastrof osobistych. Mimo mroku, w jaki Dahl spowija naszych śledczych, czujemy do nich sympatię, bo to w sumie oni (bo któż inny pozostał?) stoją na straży kruchej stabilności społecznej.

Na dodatek Dahl wyrasta mi na najlepszego literacko skandynawskiego autora – jego język jest szybki, odważnie operuje skrótami, metaforami, które za pomocą kilku słów spinają rozległe przestrzenie.

Tam, gdzie na przykład Mankellowi albo Lackberg potrzeba akapitu lub strony, tam Dahl trafia jednym skupionym i twardym jak heban zdaniem.

Oczywiście, „Misterioso” ma też swoje słabsze momenty – jak morderca wchodził do domów swych ofiar? – ale pamiętajmy, żeby minusy nie przesłoniły nam plusów tego kryminału.