Nie wierzę Kunderze - "Życie jest gdzie indziej" tegoż

Wróciło do mnie ostatnio słabiutkie echo przeczytanej niegdyś powalającej „Nieznośnej lekkości bytu” Kundery, postanowiłem więc zafundować sobie kolejną randkę z czeskim pisarzem.

Umówiliśmy się na „Życie jest gdzie indziej.” Siedzieliśmy naprzeciwko siebie, oczekiwaliśmy jednego, a dostaliśmy coś kompletnie innego. Okazało się, że stara miłość zardzewiała, niewiele mamy sobie tym razem do powiedzenia i szukamy pretekstu, by jak najszybciej skończyć to nieudane rendez-vous.

- Milan – mówię – przestałem ci wierzyć…

- Jak to? – zdziwił się i posmutniał.

- Po prostu. Nie wierzę w ani jedno słowo twojej opowieści o Jaromilu, poecie…

Kłamczuszek...

Tak pewnie wyglądałaby konwersacja pomiędzy mną a klasykiem czeskiej literatury. Cóż, zdarza się, że nasze wybory czytelnicze, które mają podtrzymać dobrą passę danego pisarza, wysokie miejsce w naszym prywatnym rankingu, zostają skutecznie dewastowane przez kolejne teksty takiego czy innego Kundery.

Bywa…

Tytuł nawiązuje rzecz jasna do Artura Rimbauda i jego nieśmiertelnego „Prawdziwe życie jest gdzie indziej” – słów tchnących pocieszającą pewnością tego, że gdzieś, bo przecież nie tutaj, jest lepiej, intensywniej, głębiej. Słowa te jak mantra powtarzają wszelkiej maści marzyciele, eskapiści, których jak ciasne buty uwiera otaczająca ich realność.

Bohater powieści, poeta Jaromil, też dobrze wpisuje się w zarysowany wyżej klimat. Młody, zarażony w dzieciństwie awangardowymi nowinkami, dojrzewa na przestrzeni powieści. Owocują w nim poetyckie ziarna zasiane mimowolnie przez nadopiekuńczą matkę, kobietę niespełnioną, wcześnie owdowiałą, gotową na kolejne związki.

Niestety, znów (jak w przypadku większości moich czytelniczych rozczarowań) całość rozbija się o skały niewiarygodności. Powieść jest bowiem skłamana wewnętrznie (uwielbiam to określenie) – Kundera popełnił niewybaczalny błąd.

Narracja poprowadzona z punktu widzenia kogoś „z góry”, wszechwiedzącego bytu czytającego w myślach, wertującego uczucia bohaterów, sprawia, że mamy precyzyjny wgląd w życie wewnętrzne postaci.

To dobrze? Nie w tym przypadku! Opisując psychikę dziecka, Kundera zamienia małoletniego Jaromila w „maszynę do analizy samego siebie.” Tłumacząc kolejne posunięcia matki poety, kobiety w sumie przeciętnej i nieobdarzonej jakimś wyjątkowym życiem duchowym, Kundera doszukuje się w niej plątaniny myśli i obserwacji rodem z traktatów filozoficznych…

Tak ludzie nie myślą. A Kundera, by wypchać puste przestrzenie pomiędzy poszczególnymi ruchami postaci, każe nam wierzyć, że w ich wnętrzach drzemią głębinowe pokłady czystego intelektu skrzyżowanego z barokową wybujałością uczuć. To się nie dzieje naprawdę. To się sprawdza tylko i wyłącznie w laboratoryjnych czeluściach utworu. Nigdzie więcej…

A więc rzeczywiście – „Prawdziwe życie jest gdzie indziej”, tylko czy właśnie o to chodziło Kunderze???

Jeżeli jeszcze dodamy do tego ciężkostrawne opisy kolejnych fantazji, marzeń sennych, które nie wnoszą do powieści niczego oprócz dość dekoracyjnego tła, na którym wiodą swe życie bohaterowie, wyjdzie wzorcowy przykład przerostu formy nad treścią…

- A więc nie dostanę następnej szansy? – zapytałby pisarz.

- Nie wiem… zostańmy przyjaciółmi, dobrze?