Wytrawne i cierpkie, czyli "Piotruś" Lipskiego

Po kilku przeczytanych pod rząd kryminałach (ok, szwedzkich, więc teoretycznie przyzwoitych) dopadła mnie ochota, by sięgnąć po literaturę niegatunkową, trudniejszą, ignorującą oczekiwania i nadzieje odbiorców. I trafiło na Leo Lipskiego. Taki strzał.

O matko! To jest dopiero przygoda. Tu od pierwszych stron mamy pewność, że nie będzie łatwo, ale nagroda jest warta podejmowanego wysiłku. I nawet ci, którzy poczuliby się zniesmaczeni, zmęczeni, rozczarowani lub najzwyczajniej w świecie źli na "Piotrusia", mogą przebrnąć przez tę w sumie niewielką awangardową powieść. Być może wrócą potem do prostych korytarzy literatury gatunkowej, a być może zasmakują w trudnych rozkoszach.

Sam Lipski jakoś tam niby wpisuje się w literaturę emigracyjną, ale na szczęście kosmicznie daleko mu do tej stereotypowo rozumianej formy "polskiego Polaka-pisarza na obczyźnie". I nawet Gombrowicz, który robi przeróżne fikołki stylistyczne, formalne i tematyczne, do Lipskiego startu nie ma. 

Bo co my tu mamy? Niby biograficzny fundament, bo i tytułowy bohater, i Lipski ze zdrowiem problemy mają. Bohater w Ziemi Świętej przebywa i tam wlecze swoje kalectwo zatłoczonymi i hałaśliwymi uliczkami bliskowschodnich miast. Groteskowe zadanie, do jakiego został "wynajęty", zmusza do ustawicznego poniżania się, schodzenia do kloacznego (dosłownie) poziomu egzystencji, co bohater przyjmuje ze wstrząsającą rezygnacją. Relacja z młodą zepsutą aspirującą malarką odsłania świat czystej biologicznej wręcz erotyki, która też przecież "dolnych partii" dotyka.

Pisarz nie bierze jeńców. To, co sobie skrobał po cichu Gombrowicz w "Kronosie", Lipski pakuje czytelnikowi między oczy. Bohaterowie bez skrępowania rozmawiają o prostytucji, wykorzystywaniu dzieci w burdelach Bliskiego Wschodu, patologicznej klienteli... Wprost. Bez woalki i subtelności. Groteskowe wręcz zbliżenia na te cielesności i fizjologizmy. Na zgniłe potrzeby, które w słońcu Ziemi Świętej przedziwnym blaskiem świecą.

Z drugiej strony absolutnie cudowne liryczne momenty. Napady liryki wręcz, gdy Lipski wszystkie zmysły czytelnika angażuje w odbiór tych cudowności Wschodu - jedzenia, zapachów, barw, faktur. Tymi dysonansami oddycha ta proza. Prowadzi Bóg wie gdzie przez targowiska, uliczki, podwórza, skaliste plaże, kabiny, w których miłość się uprawia... 

Niesamowita lektura. Oddech po gatunkowości. Wykwintny, cierpki i wysublimowany smak podany w niewielkim kieliszeczku tych ciut ponad stu stron. Mógłbym jeszcze dużo napisać o. Całą pracę roczną poświęcić. Zostawiam Wam tyle.

Gorąco poleca się. Podziękujcie "Wolnym Lekturom"