Grzeczne dzieci w przestrzeni, czyli "Ci z Dziesiątego Tysiąca" Broszkiewicza

Książka ukazała się w 1962 roku. Ponad 50 lat temu! (Niektórych z Was nie było jeszcze na świecie...)

Gdyby ją wznowić, okazałoby się, że to skrzyżowanie powieści dla młodzieży i konwencji science-fiction nieco się zestarzało. Dokonując drobnych poprawek, kilku korekt, opowieść Broszkiewicza da się obronić jako uroczą, optymistyczną, nawet idealistyczną literaturę dla młodszych nastolatków właśnie. Kosmos rozumiany jako dekoracja, odległa przyszłość jako grunt pod fantastyczne wizje - OK. Jednak kreacja bohaterów, tempo wydarzeń, pewne struktura filozoficzna kładąca się cieniem moralizatorstwa - to już razi archaicznością.

Niespieszne dialogi dokumentują zawiązującą się przyjaźń (a może i coś więcej?) pomiędzy trojgiem głównych bohaterów - Ionem, Alkiem i Alką spędzającymi wakacje na rubieżach Wszechświata. Ich rodziny, wybitni naukowcy, badają granice kosmosu, gdy tymczasem dzieci poznają uroki życia na "mechanoplanecie", gdzie całymi dniami mogą nic nie robić. We wszystkim wyręczają je usłużne automaty i robot opiekuńczy z Saturna, Robik. Nuda, krótko mówiąc.

Na ratunek bohaterom przychodzi autor, którego wyobraźnia uruchamia szereg nieszczęść. Strumień meteorytów porywa statki badawcze rodziców. Łączność zostaje zerwana, a zautomatyzowana planeta wariuje. Jedyną szansą ocalenia kosmicznych rozbitków są właśnie nasi dzieli młodzi ludzie. 

Mimo tego, że całość czyta się nieźle, akcja ma dostateczne tempo, a wydarzenia odpowiednią temperaturę emocjonalną, dziełko to nie wytrzymało próby czasu z jednego prostego powodu. Kreacja bohaterów, nastolatków, o których czytać mają ich rówieśnicy, jest mocno oderwana od tego, co wiemy na temat malowniczego wieku dojrzewania.

Ion, Alka i Alek są ujmująco grzeczni, romantycznie zadziorni, momentami wręcz dżentelmeńscy. Jasne, dotykają ich problemy młodości - pierwsze zauroczenie eksplodujące na linii chłopak/dziewczyna - ale przez większość powieści zachowują się, myślą i podejmują decyzje jak dorośli właśnie. 

Być może to strategia pisarska, by dać czytelnikom gotowe wzorce do naśladowania? A może to echo skompromitowanego przeświadczenia, że dziecko to miniaturowa kopia dorosłego?  A może po prostu w 10 tysiącleciu młodzi ludzie bardzo szybko stają się odpowiedzialni i poważni? A może to po prostu Wszechświat tak usztywnia lub amputuje żywiołowość, luz, poczucie humoru?

(Jeśli tak jest, to w życiu nie poślę w przestrzeń moich dzieci.)

"Tych z Dziesiątego Tysiąca" pokrył już kurz. Za późno znalazłem tę książkę. Po prostu. Chociaż trzeba przyznać, że Broszkiewicz, jako fantasta, przynajmniej jeden raz trafnie odczytał przyszłość, której on sam już nie doczekał. 

Jego bohaterka, wyraźnie zgorszona tendencjami, jakie przejawiał jej rodzony brat, mówi:

Ludzkość musi upaść. Co drugi mężczyzna interesuje się poezją, muzyką, filmem albo literaturą. To się źle skończy.